Lê Hữu - Hương Kiều Loan, con mắt trời cho
Lê Hữu
Hương Kiều Loan (Potomac River, VA)
“Nhà nhiếp ảnh là người đã đặt tên
“Hãy cho tôi xem tấm ảnh nào bạn chụp và ưng ý nhất, tôi sẽ nói cho bạn biết bạn là người như thế nào.”
Câu ấy tôi vẫn thường nói với những người bạn thích chụp ảnh, chuyên
nghiệp hay tài tử. Không rõ việc tiết lộ cho tác giả bức ảnh biết “bạn
là người như thế nào” có giúp gì được cho họ, nhưng có giúp cho tôi… xem
được nhiều ảnh đẹp.
Thực sự, ai cũng biết rằng “hiểu” được một con người không đơn giản và
dễ dàng chút nào. Qua những bức ảnh, nhiều lắm ta chỉ có thể “đọc” được
phần nào tính cách, sở thích, khuynh hướng thẩm mỹ của người cầm máy. Vì
thế, đấy chỉ là cái test nho nhỏ cho cả người chụp ảnh và người xem
ảnh: thứ nhất, liệu người chụp ảnh có thể hiện được cái ý tưởng muốn gửi
vào bức ảnh; thứ hai, liệu người xem ảnh có “bắt” đúng được cái ý tưởng
ấy.
Tặng vật của thượng đế
Riêng với chị Hương Kiều Loan, một nhà nhiếp ảnh quen tên, thì tôi lại
nói khác đi một chút, “Cho tôi xem bất kỳ tấm ảnh nào của chị, tôi sẽ
‘đặt tên’ cho tấm ảnh ấy.”
Tôi nói thế là có lý do, chị vẫn thường đặt tên cho các tác phẩm nhiếp
ảnh của chị. Cách nói này cũng là một trò chơi “trắc nghiệm” khá thú vị,
tựa như hai người cùng viết vào lòng bàn tay mình cái gì đó, không cho
người kia biết, rồi cùng xòe tay ra một lúc xem thử (những) chữ ấy có
giống nhau. Kết quả cho thấy chị và tôi nhiều lần “gặp” nhau, chẳng hạn
bức ảnh chị đặt tên là “Thắp sáng” thì tôi gọi là “Nỗi buồn thắp sáng”
(tên một truyện của Cung Tích Biền), hoặc chị đặt tên là “Rối như tơ vò”
thì tôi gọi là “Ngổn ngang trăm mối”, chị đặt tên là “Giá buốt” thì tôi
gọi là “Giá băng” (khác một chữ, tên của chị nghe “lạnh” hơn), chị đặt
tên là “Nắng sớm” thì tôi gọi là “Nắng mới” (khác một chữ, nắng của chị
đến “sớm” hơn)… Ở đây không phải là chuyện đặt tên sao cho hay mà là cho
đúng với nội dung, ý tưởng của bức ảnh.
Đôi lúc chị và tôi cũng chia sẻ những mối đồng cảm giữa người chụp ảnh
và người xem ảnh. Không phải là đặt vào tay ai chiếc máy ảnh đắt tiền,
bảo người đó chạy ra ngoài bấm lách cách là mang về được những tấm ảnh
đẹp,” chị vẫn nhắc câu tôi nói đùa. Hoặc, một vài “định nghĩa” linh tinh
của tôi cũng được chị tỏ ý tán thành, chẳng hạn:
“Nhà nhiếp ảnh là người đã đặt tên cho bức ảnh trước khi bấm máy; hay
nói cách khác, đã ‘chụp’ được bức ảnh ở trong đầu trước khi làm động tác
bấm máy.”
“Tấm ảnh đẹp là tấm ảnh nói với ta điều gì và ‘đọng’ lại lâu dài trong ký ức người xem.”
“Nghệ thuật nhiếp ảnh là nghệ thuật giúp con người nhìn được cuộc sống ở cận cảnh.”
“Chiếc bóng”, ảnh Hương Kiều Loan (PPS “Dấu tích thương đau”)
Chị có cái thú chụp ảnh, tôi có cái thú xem ảnh. Có đôi lúc tôi nhìn
thật lâu vào một tấm ảnh, cố đoán xem tác giả nghĩ gì vào thời khắc bấm
máy. Trong nghệ thuật nhiếp ảnh, tôi cho rằng trên hết vẫn là ý tưởng
nằm trong tấm ảnh. Ý tưởng có được từ “con mắt nhiếp ảnh” ở phía sau ống
kính. Không phải ai cũng có được “con mắt nhiếp ảnh” ấy. Người ta có
thể sắm được chiếc máy ảnh đắt tiền nhất, nhưng không sắm được cho mình
“con mắt nhiếp ảnh”, để có được những bức ảnh “đắt tiền”.
“Chị có con mắt trời cho,” tôi nói với chị Hương Kiều Loan.
“Con mắt” ấy là có thật, từ câu chuyện có thật. Nhiều năm trước rất ít
khi chị cầm đến chiếc máy ảnh. Những cô bạn học Trưng Vương ngày xưa vẫn
nhắc đến tên chị như con người nghệ sĩ đa tài, nào vẽ tranh, nào viết
văn, nào làm thơ…, nhưng chưa nghe ai nói đến tài nhiếp ảnh của chị.
“Hương Kiều Loan nhiếp ảnh” là một khám phá lý thú, cũng lý thú như câu
chuyện được chị kể lại: sau một cơn bệnh thập tử nhất sinh, tưởng đã
phải chia tay với cuộc sống, chị như được “tái sinh”, như hóa thành một…
Hương Kiều Loan khác. Cũng kể từ đó, chị có cái nhìn khác về cuộc đời
này, và cũng nhìn ra được bao điều kỳ diệu của thiên nhiên mà tạo hóa đã
ban tặng cho con người. “Làm cách nào để ghi lại, chụp lại được những
khoảnh khắc kỳ diệu ấy?” chị tự hỏi, và tìm đến chiếc máy ảnh, một phát
minh cũng được xem là “kỳ diệu” của con người.
“Dường như sau cơn bệnh chết đi sống lại ấy,” chị nói, “thượng đế cho
mình cái gift. Đôi mắt mình như được sáng ra, được mở to hơn. Mình ngắm
nhìn cảnh vật, con người khác với ngày xưa và cũng biết yêu quý mọi loài
mọi vật ở quanh mình. Thế nhưng không phải là thượng đế cho không đâu
mà muốn mình phải sử dụng cái gift ấy. Ngày nào mình ra khỏi nhà với
chiếc máy ảnh thì thấy khỏe hẳn ra, ngày nào ngồi nhà thì muốn… phát
bệnh.”
“Như vậy thì chị được thượng đế ban cho tặng vật ấy để thi hành sứ mạng của ngài,” tôi nói đùa.
“Nói vậy thì hơi quá,” chị cười, “nhưng đúng là chiếc máy ảnh cho mình thấy cuộc sống ý nghĩa hơn.”
“Hoa nắng”, ảnh Hương Kiều Loan (PPS “Trái đắng”)
Với con mắt trời cho ấy, chị “bắt” được những rung cảm của thiên nhiên
(bằng sự rung cảm của tâm hồn), và thu gọn thiên nhiên muôn màu muôn vẻ
vào trong ống kính.
Với con mắt trời cho ấy, chị nhìn thấy những vẻ đẹp mà “mắt thường” khó
mà thấy được: một bụi cỏ khô, những xác hoa tàn, cánh đồng hoang vu,
ngọn đèn leo lét trong đêm tối, cụm rác vật vờ bên dòng nước, nỗi buồn
trong khóe mắt, tình yêu trong mắt nhìn…
Con mắt ấy là ân sủng, là tặng vật của thượng đế dành cho chị.
“Con người được thượng đế ban cho nhiều tặng phẩm quá,” chị nói, “không bao giờ tận hưởng hết được.”
Làm bạn với chiếc máy ảnh, chị len lỏi đến mọi ngóc ngách, mọi góc cạnh
của cuộc sống. Chị nhìn ra cái đẹp ẩn giấu nơi mỗi sự vật, mỗi cảnh vật,
mỗi con người trong những mảng đời sống tầm thường nhất, nhỏ nhặt nhất
để thu vào ống kính.
Đôi lúc tôi cũng gọi chị Hương Kiều Loan là “người thợ săn ảnh”. Khẩu
súng săn của chị không phải lúc nào cũng kềnh càng, có khi chỉ là chiếc
máy ảnh mỏng, gọn và nhẹ, tiện cho chị giắt theo bên mình. Người thợ săn
Hương Kiều Loan có năng khiếu đặc biệt là bấm máy nhanh như chớp. “Có
những cảnh vụt hiện ra chỉ trong vài tích tắc, nếu không nhanh tay lẹ
mắt thì không tài nào bắt kịp,” chị nói. Tôi chắc ít ai “tác xạ” nhanh
hơn chị. Chị làm công việc săn ảnh ấy không mệt mỏi, và cũng không hề
cạn đề tài vì cuộc sống đổi thay từng ngày, từng giờ, từng phút giây.
Không chỉ bằng những giác quan thật tinh tế, thật bén nhạy, chị còn có
“góc nhìn” độc đáo để cho ra những ảnh thật độc đáo. Những ảnh chụp của
chị hiếm khi phải vay mượn đến các thủ thuật photoshop. Ảnh chị không có
những chi tiết thừa mà người cầm máy thường tham lam đưa hết vào ống
kính khiến người xem chẳng biết nhìn vào đâu, và đâu là chủ thể chính
của bức ảnh. Chính vì vậy, không khó lắm khi đặt tên cho những bức ảnh
của chị.
Thực sự, có những bức ảnh không cần phải đặt tên. Người xem “thấy” được,
“đọc” được và “cảm” được cho dù chỉ là bức ảnh không lời, chẳng hạn bức
ảnh chụp chiếc bóng mờ mờ của cô gái Mỹ ngồi gục đầu in hình trên Bức
Tường Đá Đen (Washington, DC), như lẫn vào trong phiến đá đen tuyền, lẫn
vào những dòng chữ ghi khắc chi chít tên tuổi bao nhiêu là lính Mỹ đã
nằm xuống hay mất tích trong chiến tranh Việt Nam. Một bức ảnh khác là
một super shot được nhiều người tán thưởng: chị đã “bắt” được mặt trăng;
nói đúng hơn, chị đã “điều khiển” bức tượng bằng sắt khổng lồ “The
Keeper of the Plains” biểu diễn một “pha” rất ngoạn mục là đón bắt kịp
thời vầng trăng tròn vằng vặc rơi xuống dòng sông Arkansas River lung
linh vắt ngang thành phố Wichita (Kansas) vào đúng khoảnh khắc mặt trăng
thật gần quả đất (Supermoon Time) để không cho “trăng rụng xuống cầu”
và nhân loại không phải chìm đắm trong đêm tối mịt mùng.
“Supermoon Time”, ảnh Hương Kiều Loan (5/5/12)
Phòng triển lãm ảnh thu nhỏ
“Có những ngày tôi ‘một mình một máy ảnh’ đi dọc theo những lối đi ven
sông khi mà thu đã gần tàn, những rặng cây bên con dốc lá đã đỏ rực như
mầu phượng chín. Tôi đã say mê ghi lại những hình ảnh đó, từ những cành
thu hồng lả ngọn xuống hàng liễu xanh đến những cánh lá thu lìa đời phủ
ngập nền cỏ. Thu đủ mầu, đủ nhan sắc. Và cứ thế… tôi lang thang suốt mấy
dặm đường, đi không biết mỏi, đi không biết mệt. Thế giới riêng của tôi
là những lúc như vậy. Tôi tìm thấy chính mình, chỉ mình tôi với cảnh
vật vắng lặng, với tiếng nước trôi, với tiếng chim hót, với gió rì rào,
với mây trên đầu, với lá dưới chân.
Tôi nhìn thiên nhiên thay đổi từng ngày mà lòng bâng khuâng. Tôi lưu
luyến nét đẹp hôm trước và ngẩn ngơ trước vẻ đẹp hôm nay. Cây aspen mới
hôm qua thân trắng mầu sữa, hôm nay dưới ánh nắng, lá đã khoe sắc vàng
óng mầu tơ... Thế rồi cỏ hết xanh, chuyển mầu nâu khô, mầu trắng ngà.
Những đám cỏ dại ven sông trơ mầu khô trắng, chúng chả còn gì ngoài cái
thân khô héo. Sức sống đã hết, chỉ còn lại những xác lá trơ xương, thế
nhưng tôi vẫn thấy chúng đẹp trong cái tàn tạ hết một đời lau lách,
không tên.
Khi không còn gì trên lối đi để thu vào ống kính, tôi tìm cái đẹp trên
con nước bên dòng. Có những khúc sông nước đổi mầu. Một con sông mà hai
dòng nuớc, tuy cũng là xuôi dòng nhưng đã khác mầu, có khác chi đời sống
lứa đôi khi đã hết mặn nồng, hai kẻ vẫn đi cùng chiều nhưng tâm tư thì
đã khác biệt nhau...”
Những dòng trên có thể gọi là những dòng nhật ký ghi chép về “một ngày
của người thợ săn ảnh Hương Kiều Loan”. Người ta “đọc” thấy một tâm hồn
phong phú và nhạy cảm.
Có những mẩu chuyện thực ở ngoài đời còn ly kỳ, gay cấn, bi thảm… hơn cả
tiểu thuyết nữa. Người viết văn chỉ việc ghi lại câu chuyện ấy trên
giấy là có được một tác phẩm làm “chạm đến trái tim” người đọc. Chị
Hương Kiều Loan đã làm công việc tương tự với chiếc máy ảnh, thay cho
cây cọ, giá vẽ và những hộp màu. Trong mỗi nhà nhiếp ảnh có một nhà họa
sĩ. Với con mắt trời cho phía sau ống kính, chị đã “vẽ” lên những cảnh
thực ở ngoài đời. Điểm khác biệt giữa bức ảnh “đẹp như tranh vẽ” và bức
họa đẹp như cảnh thực là bức ảnh bao giờ cũng “thật” hơn.
“Thế thì họa sĩ biết vẽ gì bây giờ?” chị Hương Kiều Loan hỏi.
“Chị từng là họa sĩ, chị biết rõ hơn tôi mà. Họa sĩ vẽ những gì mà ống kính máy ảnh không ‘chụp’ được.”
Nhớ có lần tôi nói với chị, “Tôi thích những ảnh có ánh nắng. Một tấm
ảnh mà không có nắng giống như biển không tiếng sóng, như rừng không
tiếng chim, như… chai bia không ướp lạnh.” Chị bèn gửi tôi xem bộ ảnh có
rất nhiều… nắng. Nắng đủ kiểu. Nắng chan hòa, nắng rực rỡ, nắng lung
linh. Những bức ảnh có những cái tên “Nắng xuân”, “Nắng thu”, “Nắng
sớm”, “Nắng tươi”, “Bóng nắng”, “Hoa nắng”, “Loang nắng” và cả những
“Nắng lạ”, “Nắng ngọt”, “Nắng khuya”… Những bức ảnh như đầy sức sống,
như có linh hồn.
“Bé học bài”, ảnh Hương Kiều Loan
Chị Hương Kiều Loan không triển lãm, trưng bày ảnh của mình. Chị chỉ
“trưng bày” trong các PPS ảnh do chị thực hiện. Xem các PPS này của chị
có cảm giác như dạo một vòng “phòng triển lãm ảnh nghệ thuật”. Các PPS
ảnh Hương Kiều Loan, trong một nghĩa nào đó, có thể gọi là “Phòng triển
lãm ảnh thu nhỏ” (mini photo exhibition), là một chuỗi những tác phẩm
nhiếp ảnh xoay quanh một chủ đề hoặc hình thành một chủ đề.
Các PPS ấy cũng cho thấy sự dụng công đến từng chi tiết của tác giả: từ
việc sắp xếp, trình bày các bức ảnh theo một trình tự hợp lý sao cho vừa
đẹp mắt vừa thể hiện được nội dung cho đến việc chọn lựa lời thơ, ý
nhạc sao cho phù hợp với chủ đề và ý tưởng của từng bức ảnh. Có những
chi tiết thật “đắt” tô đậm thêm những cảm xúc mà người xem có khi không
để ý, chẳng hạn nốt nhạc cuối cùng của bài nhạc rơi đúng vào bức ảnh
cuối cùng đang nhòa dần và biến mất.
Với khuynh hướng thẩm mỹ đầy cá tính và cách thể hiện nhiều sáng tạo,
những bức ảnh mang chữ ký Hương Kiều Loan như có dấu ấn riêng, đẹp và
lạ. Cũng là mùa thu nhưng mùa thu trong các PPS của chị thì đúng là “thu
quyến rũ” và cho thấy mùa thu “nói” với ta rất nhiều. Cũng là những
bông hoa nhiều màu sắc, nhưng trong các PPS của chị ta như đọc được
“ngôn ngữ của loài hoa”. Nhiều bức ảnh làm người xem phải dừng mắt khá
lâu. Các PPS nhiếp ảnh được tán thưởng nhiều nhất thường là PPS gợi
nhiều cảm xúc, xem xong vẫn như còn “đọng” lại chút gì.
“Ảnh của chị là ảnh biết nói, là ảnh mang hơi thở của cuộc sống,” tôi nói với chị.
Trước sau chị Hương Kiều Loan vẫn không nhận mình là người cầm máy ảnh
chuyên nghiệp. “Điều đó không mang ý nghĩa gì nhiều lắm,” tôi nói. “Chị
có sống bằng nghề nhiếp ảnh đâu. Hơn thế nữa, một nhà nhiếp ảnh chuyên
nghiệp được nhận biết qua tác phẩm hơn là những kiến thức về kỹ thuật
nhiếp ảnh.” Những PPS của chị được cả người chụp ảnh và người xem ảnh
yêu thích và “đánh giá” là những công trình sáng tạo có giá trị nghệ
thuật.
Chị Hương Kiều Loan không nhớ nổi đã thực hiện bao nhiêu PPS nhiếp ảnh.
Mỗi PPS mang cái tên của mỗi chủ đề, mỗi câu chuyện, như “Chút đó đây”,
“Chút hồng xưa”, “Chút giá băng”, “Một chút bên đường”, “Một chút quanh
tôi”… Chỉ là chút chút thôi, không nhiều lắm, nhưng mà những nỗi niềm
bày tỏ thì rất nhiều. Tất cả đều được chị gọi bằng cái tên chung là
“Theo những bước chân”, với ý nghĩa là những tác phẩm được thực hiện sau
những chuyến đi “săn ảnh” xa, gần.
Tôi chắc nhiều người yêu nghệ thuật nhiếp ảnh cũng muốn lần “theo những
bước chân” ấy trong lúc dạo một vòng qua “Phòng triển lãm ảnh thu nhỏ”
của chị để có được chút niềm vui–như cách gọi của chị–nhìn thấy cuộc
sống kỳ diệu mỗi ngày ở quanh ta được “nhà PPS nhiếp ảnh” Hương Kiều
Loan thu gọn vào ống kính bằng… con mắt trời cho.
Lê Hữu
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire